Beklenen yaşam süresini etkileyen faktörler

Kıymetli okur; Kate Raworth, Simit Ekonomisi kitabında, “Ekonominin en güçlü aracı para ya da matematik değil bir kalemdir. Bir kalemle dünyayı yeniden çizebilirsiniz.” diye belirtir. Tüm bilimsel çalışmalar, tezler, makaleler, herhangi bir konuda yazılan kitaplar; özünde dünyayı yeniden anlamanın, anladığını anlatmanın, dünyayı şekillendirmenin ve Kate Raworth’ un ifadesiyle yeniden çizmenin çabasıdır aslında. Yapılan bu çalışmada da dünyayı yeniden çizme gibi bir iddiadan uzak ancak bilimsel anlamda alanyazına katkı sağlayarak dünyayı anlamaya yardımcı olmak adına farklı bir bakış açısı sunulmak istenmiştir. Beklenen yaşam süresi, tüm ülkelerde her geçen yıl artmaktadır. Bu durumun en önemli sebeplerinden birisi; sağlık alanında meydana gelen olumlu gelişmelerdir. Üretim faktörleri içerisinde yer alan beşerî sermayenin en önemli bileşenlerinden birisi sağlıktır. Çevre koşullarında sağlanan iyileşmeler, aşıların ve antibiyotiklerin bulunması, hastalıklara karşı koruyucu ve tedavi edici önlemlerin artması, insanların sağlıklı beslenme ve fiziksel aktiviteye daha fazla önem vermesi, bebek ve çocuk ölümlerini azaltırken, beklenen yaşam süresinin de artmasına neden olmaktadır. Sağlıklı bireylerin yaşam süreleri artarken, aynı zamanda ekonomik anlamda da ilerleme söz konusu olmaktadır. Fiziksel ve zihinsel olarak sağlıklı olan bireyler, daha verimli çalışırlar ve daha üretken olurlar. Bu durum aynı zamanda daha yüksek ücret kazanmaları ve işgücü kayıplarının azalması anlamına da gelmektedir. Sağlık için yapılan yatırımların artması, bireylerin yaşam sürelerini uzatabilmekte ve yaşam kalitelerini yükseltebilmektedir. Uzun ve sağlıklı bir yaşamla birlikte ekonomik aktivite ve verimlilik artarak ekonomik büyüme de olumlu yönde etkilenmektedir. Yaşam beklentisindeki artış, ekonomik büyümeyi pozitif yönde etkilerken; yaşam beklentisi düşük olduğunda bireyler geleceği fazla dikkate almamakta, daha az tasarruf ve yatırım yapmayı tercih etmektedir. Bu durum, ekonomik büyümeyi olumsuz yönde etkilemektedir. Yaşam sürelerinin uzunluğu; ülkelerin gelir düzeyi ve gelişmişlik seviyesine göre farklılık göstermektedir. Gelişmiş ülkelerde ve vi dolayısıyla gelir düzeyi daha yüksek olan ülkelerde beklenen yaşam süresi, diğer ülkelere göre daha uzun olmaktadır. İstatistiki veriler incelendiğinde, kadınların erkeklere göre daha uzun yaşam beklentisine sahip olduğu da elde edilen bulgular arasındadır. Yaşam beklentisinin artmasına neden olan faktörlerle ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde daha çok bir ülke ya da ülke grubunun ele alınarak belirlenen bağımsız değişkenlerin bağımlı değişken olan beklenen yaşam süresi üzerindeki etkilerinin araştırıldığı görülmektedir. Dolayısıyla ülke ya da ülke grupları ön plana çıkmakta ve araştırma yapacak akademisyenlerin, yapılan çalışmaları ve değişkenleri tek tek incelemesi gerekmektedir. Bu da hem zaman kaybını hem de karşılaştırma yaparken yaşanan zorluğu beraberinde getirmektedir. “Yüksek, Orta ve Düşük Gelirli Ülkelerde Yaşam Beklentisini Belirleyen Faktörlerin Analizi: Panel Veri Yaklaşımı” başlıklı doktora tezinden türetilen bu kitapta, daha önce yapılan çalışmalardan farklı olarak beklenen yaşam süresine etki eden faktörler, değişken odaklı olarak ele alınmaktadır. Doktora tez konusu belirlenirken ve ön araştırma yaparken, yaşanılan zorluk ve değişken odaklı bir çalışmanın daha önce yapılmamış olması nedeniyle ulaşım ve erişim sağlanabilen çalışmalar incelenerek, beklenen yaşam süresine etki eden faktörler sağlık, ekonomik, sosyodemografik ve çevresel faktörler olmak üzere ayrı ayrı sınıflandırılmıştır. Kitabın birinci bölümünde; beklenen yaşam süresinin, sağlıkla ve bir toplumun sahip olduğu nitelikli işgücü toplamı olarak ifade edilebilen beşerî sermaye ile ilişkisi ele alınmaktadır. Kitabın ikinci bölümünde; beklenen yaşam süresine etki eden faktörler sağlık, ekonomik, sosyodemografik ve çevresel faktörler olmak üzere ayrı ayrı sınıflandırılmış ve her bir faktörün yaşam beklentisine etkileri açıklanarak değişken odaklı literatür taraması yapılmıştır. Kitabın üçüncü bölümünde; beklenen yaşam süresindeki artışların ekonomik etkileri ele alınmıştır. Yaşam beklentisine etki eden faktörlerle birlikte, yıllar içerisinde yaşam beklentisini tahmin etmeye yönelik modeller ve çalışmalarda önemli gelişmeler olmuştur. Kitabın dördüncü bölümünde; yapılan bu model ve çalışmalar yer almaktadır. Çalışmanın beşinci ve son bölümünde ise gelişmiş ülkelerde yaşam beklentisini etkileyen faktörleri ele alan çalışmalarla birlikte, gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerle ilgili yapılan çalışmalara yer verilmektedir. Beklenen yaşam süresini etkileyen faktörlerin değişken odaklı ele alınarak gerçekleştirilen bu çalışmanın; siz değerli okuyuculara ve konuyla ilgili bundan sonra yapılacak araştırmalara katkı sağlaması umulmaktadır. Saygılarımızla…